چرایی همکاریهای فرهنگی و آموزشی عربستان در افغانستان

در هفته پایانی ماه جدی و در جریان سفر سه روزه محمدحنیف اتمر وزیر امور خارجه افغانستان به عربستان سعودی یادداشت تفاهم‌ آموزشی میان عربستان و افغانستان به امضای دو طرف رسید .

امضای این یادداشت تفاهم موجی از حساسیت‌ و نگرانی‌ها را در بین کنشگران فرهنگی و آموزشی افغانستان برانگیخته تا جاییکه آنان این تفاهمنامه را موجب تقویت افراط‌گرایی، صدور ایدئولوژی وهابیت، حمایت از تروریسم و تضعیف رویکردهای اعتدال‌گرایانه به دین اسلام دانسته و آن را به مثابه ورود خودخواسته افغانستان به دام تفکر
وهابیت و تنش‌های فکری و فرقه‌ای ناشی از زمینه‌سازی اندیشه افراطیت می دانند.

در این خصوص روزنامه اطلاعات روز در صفحه اجتماعی خود در تلگرام در مطلبی با عنوان « تلاش سعودی برای نفوذ در لایه‌های آموزشی افغانستان » می نویسد: در تفاهمنامه میان افغانستان و عربستان سعودی دو نکته ذکر شده است که اولین این نکات انتقال تجارب آموزشی به افغانستان و دوم اعطای بورسیه های تحصیلی به این کشور می باشد .

اما در این خصوص دو سئوال وجود دارد. سوال اول اینکه تجارب آموزشی عربستان سعودی که مبتنی بر اصول آموزشی روز دنیا باشد کدام است؟ و این کشور چه دستاورد جدیدی در این عرصه داشته است؟ این روزنامه پاسخ داده: عربستان سعودی که خود کشوری به شدت عقب مانده و جهان سومی بوده و از نبود دانش و معارف رنج می‌برد، چه کمکی در این خصوص می تواند به افغانستان بنماید؟

سوال دوم اینکه  عربستان به چه منظوری به دنبال اعطای بورسیه به دانشجویان افغانستانی می باشد؟ پاسخ این سوال روشن است زیرا ریاض در نظر دارد با اعطای بورسیه به جوانان آن کشور آنان را شستشوی مغزی داده و تبدیل به مبلغین مذهبی برای توسعه ایدئولوژی وهابیت کرده تا بتواند تروریسم مذهبی را با استفاده از زمین بکر فکری و آموزشی افغانستان در منطقه آسیای میانه غرس نماید.

حبرگزاری اطلس نیز با درج یادداشتی با عنوان « تلاش عربستان برای نفوذ در نهادهای آموزشی و فرهنگی» به قلم سیّد اسحاق شجاعی آورده است هدف اصلی از سفر آقای حنیف اتمر وزیر خارجه افغانستان به عربستان سعودی  متقاعد کردن آن کشور برای استفاده کردن از نفوذ خود بر طالبان جهت انعطاف آن گروه برای اتخاذ مواضع معتدل در جریان مذاکرات بوده است.

اما مقامات سعودی که از پنجاه سال پیش نفوذ در قدرت و سیاست افغانستان را در خیال خود می پرورانند از این فرصت استفاده کرده و برای بسط نفوذ خود از دولت افغانستان امتیاز گرفته و با اتمر تفاهم‌نامه همکاری در مهم‌ترین و حسّاس‌ترین نهادهای آموزشی و فرهنگی کشور را امضا کرده اند.
شجاعی در بخش دیگر می نویسد: امضای تفاهم‌نامه با وزیر خارجه افغانستان مبنی بر همکاری با وزارت معارف و دیگر نهادهای فرهنگی گام تازه عربستان سعودی برای یافتن جای پایی در افغانستان است.

خبرگزاری افغان ایرکا با درج گزارش خبری تحلیلی کوتاهی با عنوان «امضای تفاهم‌نامه با وزارت معارف عربستان گامی برای گسترش وهابیت در افغانستان» به بررسی این موضوع پرداخت .
افغان ایرکا نوشت: درحالیکه پیش از این علما و کارشناسان کشور بارها نسبت به تلاش‌های عربستان برای گسترش وهابیت در کشور ابراز نگرانی کرده‌اند افغانستان با وزارت معارف عربستان تفاهم‌نامه همکاری امضا کرد.
این خبرگزاری ادامه داده: عربستان در سال‌های اخیر تلاش نموده است تا نفوذ فرهنگی و دینی خود در افغانستان را گسترش داده که این مساله سبب نگرانی علما، کارشناسان و نمایندگان پارلمان شده به صورتی که آنان اعلام داشته اند ورود عربستان به سیستم آموزشی افغانستان حتی اگر زیر نظر کابل هم باشد پیامدهای بسیار وحشتناکی را به همراه خواهد داشت.

سایت تحلیلی اسلام تایم با درج تحلیلی با عنوان « چرا شهروندان افغانستان از نفوذ عربستان در نظام آموزشی نگرانند؟» در این خصوص نوشت: همکاری عربستان با افغانستان در زمینه آموزش و پرورش با نگرانی هایی گسترده ای در سطح داخلی افغانستان روبرو شده و بسیاری ورود عربستان به آموزش و پرورش افغانستان تحت عنوان همکاری های آموزشی را خطرناک عنوان کرده اند.

این نگرانی بویژه با توجه به پیشینه آموزه های سلفی گرایی و بنیادگرایی از سوی نظام آموزشی عربستان عنوان شده و به باور بسیاری رهبران ریاض اگرچه در قالب کمک به پروژه های عمرانی و ساخت و مدارس و مکتب خانه وارد افغانستان خواهند شد، اما اهداف آن ها تنها در سطح اقدامات عمرانی و ساخت و ساز نیست بلکه فراتر از این اقدامات آن ها بدنبال ترویج آموزه های سلفی و وهابیت در نظام آموزشی افغانستان هستند.

در این خصوص چند تحلیل وجود دارد :
1.     آنچه در سفر اخیر وزیرخارجه افغانستان به عربستان و برخی توافقات در زمینه آموزش و پرورش قابل توجه به نظر می رسد، همزمانی این موضوع با مذاکرات دولت کابل و طالبان در دوحه قطر است.

1. شاید به باور برخی دولت اشرف غنی این پیشبینی را کرده که در صورت به نتیجه رسیدن مذاکرات با طالبان و ورود طالبان به صحنه قدرت داخلی در افغانستان، کشورهایی همچون عربستان و پاکستان نزدیکترین متحدان خارجی طالبان خواهند بود و از هم اکنون نزدیکی با ریاض در دستور کار دولت کابل قرار گرفته است.
   حکومت اشرف غنی پیش از این نیز با صدور مجوز برگزاری برخی صنوف مدارس ابتدایی در مساجد چراغ سبز بازگشت تفکر طالبان به شرایط نسبی مورد نظرشان را روشن کرده بود و حال از طریق توافق با عربستان در زمینه آموزش و پرورش خواسته است عزم دولتش را برای به نتیجه رساندن گفتگوها با طالبان نشان دهد.
   برخی کارشناسان معتقدند که تلاش عربستان سعودی برای نفوذ در نظام آموزشی افغانستان برای ترویج افکار وهابیت در کشور است، زیرا گروه‌های تکفیری جایگاهی بین مردم افغانستان ندارند، به همین دلیل حکام سعودی و برخی از کشورهای عربی در تلاش هستند از این طریق برای جریان‌های تکفیری پایگاه فکری ایجاد نمایند.
   عربستان سعودی که حامی و بانی تفکر وهابی طالبانی است و با همه تلاشهای خود نتوانسته است جایگاهی برای خود در جامعه حنفی افغانستان دست و پا نماید بنابراین آموزش و پرورش و دستگاههای فرهنگی را نشانه رفته تا تفکر وهابیت و تندروی و رادیکالیزم مذهبی را از این مجرا در جامعه حنفی افغانستان پیاده سازی نماید.

نکته : بیش از این نیز عربستان سعودی تلاش نموده است با دعوت از مقامات و نخبگان سیاسی و فرهنگی که رابطه خوبی نیز با این کشور ندارند نظر آنان را نسبت به خود تغییر داده و آنان را با خود همسو نماید.
اولین تفاهمنامه همکاری علمی آموزشی افغانستان و عربستان سعودی در سال 1395 به امضای  وزیر فریده مومند وزیر وقت تحصیلات عالی و دکتر احمد بن العیسی، همتای سعودی اش به امضا رسید. در این تفاهمنامه هجده ماده ای بر روی روابط علمی آموزشی، تبادل تجارب  و تحقیقات علمی مشترک میان دانشگاههای هردو کشور، اعطای بورسیه های تحصیلی، آموزش کارکنان دستگتههای دولتی افغان در دانشگاههای عربستان سعودی به ویژه در رشته های تکنیکی، فنی و طبی و کمک های آن کشور به دانشگاههاای افغانستان تفاهم صورت گرفت.

حمید شیرزاد- ارسالی به خبرگزاری جمهور