چرا اجلاس دوحه شکست خورد؟

برگزارکننده اجلاس دوحه، سازمان ملل بود. به نظر می آید گرداننده پشت صحنه این اجلاس امریکا و غرب بود. انتظاری که گردانندگان این نشست داشتند تعهد و مسئولیت پذیری طالبان، تعیین نماینده ویژه ملل متحد در امور افغانستان، تشکیل حکومت فراگیر، بازگشاتی مکاتب دخترانه و... بود.

در ابتدا یک نکته و واقعیت باید ذکر شود تا برویم روی اصل موضوع: مردم افغانستان از دوحه و مذاکرات دوحه و اجلاس مرتبط با دوحه، خاطره و دل خوش ندارند. مخصوصا اگر پشت آن اجلاس و نشست، امریکا باشد. مردم افغانستان اعتماد خود را نسبت به نیات امریکا از دست داده و هر اجلاسی که در پشت زمینه ی آن، دست امریکا دیده شود با ترس و تشویش بدان می نگرند. 

به هرحال، اجلاس دوحه پس از تلاشهای فراوان و تبلیغات گسترده و بیم و امیدها با شکست مواجه شد.

تصمیم برگزارکنندگان اجلاس دوحه آن بود که موضوع طالبان و افغانستان را به یکی از نشست های شورای امنیت ارجاع دهند. طبعا در این شورا دست امریکا و غرب، بازتر است و نشست شورای امنیت می تواند موجبات بیم و نگرانی طالبان را فراهم آورد.

نقطه امیدواری طالبان از نشست شورای امنیت حضور نمایندگان چین و روسیه در آن است که چون کوهی پشت طالبان ایستاده اند.
 
چه اتفاقی افتاده است؟
طالبان مدتی است که در زمین کشورهای منطقه بازی می کند. یعنی رو به سمت همسایه چرخانده و آغوش خود را بر جانب دوستان منطقه ای گشوده است. طالبان با این کار هم زیرکی کردند و هم در مخالفت با امریکا یک ریسک بزرگ نمودند. توپ را به زمین همسایه ها انداختند و همسایه ها نیز طالبان را پاس داشتند و محکم پشت سر ملا هبت الله و شاگردانش ایستادند.

طالبان حقیقتا ریسک بزرگی کردند که اولا برای امریکا و ملل متحد شرط گذاشتند و ثانیا در برابر خواست آنها از تصمیم خود برنگشتند و با وجود آنکه غیبت آنها می توانست به ضررشان تمام شود اما قاطعیت به خرج دادند و سنگین به جای خود نشستند.

در مقابلِ طالبان، کسانی به نمایندگی از مردم افغانستان و جامعه مدنی افغانستان شرکت کردند که حتی به اندازه یک سیرِ کابل هم وزن نداشتند. دو نفرشان به نامهای فیض محمد زلاند و محبوبه سراج مشخصا لابیست طالبان بودند و سه نفر دیگر در حد نمایندگی از مردم افغانستان نبودند و هیچ نماینده ای اهمیتی به آنها نمی دادند.

طالبان با بی اعتنایی و عدم حضورشان در این اجلاس و سپس عدم نتیجه گیری نمایندگان کشورها در این اجلاس، پیروز میدان شدند.

طالبان باید ممنون و مدیون نماینده ایران و سپس نمایندگان چین و روسیه باشند. سه نماینده از سه کشور منطقه تمام برنامه های بانیان اجلاس را خراب کردند و ظفرمندانه به کشورهای شان بازگشتند. همچنان که طالبان شاید برای اولین بار، در میدان این کشورها بازی کرد؛ این سه کشور هم پشت طالبان را خالی نکردند.

عامل اصلی شکست اجلاس دوحه را می توان در قاطعیت طالبان و حمایت ایران-روسیه- چین دانست. همچنین حضور ضعیف و بی معنای سه نماینده جامعه مدنی افغانستان را نیز باید بدان افزود.

تیتر یک ادعا به نقل از یکی از این شرکت کنندگان که گویا "جهان تصمیم گرفته بدون طالبان پیش برود!" یک جمله بی معنا و نشان از فهم سطحی آنها از طالبان و تحولات سیاسی و بازی های بزرگ جهانی داشت.

یکی از مسائلی که از اجلاس دوحه دانسته شد این بود که امریکا علاوه بر نوع بازی و تعاملی که با طالبان دارد هدفمندانه، بدیل طالبان را نیز برگزیده است. نوع انتخاب پنج عضوی که انگار نمایندگی زنان و مدنی های افغانستان را داشتند بیشتر به یک شوخی شبیه بود. نه به آن سر زوری و اقتدارطلبی و قلدری طالبان و نه به این میزان سبکی و بازی طفلانه. دو تن از مثلا نماینده ها لابیست های طالبان بودند و سه تن دیگر در حد و سطحی نبودند که نمایندگان یک ملت باشند. اگر قرار است در چنین اجلاسی، دو گروه مخالف حضور یابند و رو در روی هم بنشینند باید نماینده های مردم افغانستان، عاقلانه برگزیده شوند و در انتخاب آنها جمیع جهات در نظر گرفته شود.

جای سئوال و تعجب است که ملاک و معیار گزینش این پنج نماینده چه بوده است؟ پشت این تعیینات فرمایشی چه دستی است و چه برنامه ای ریخته شده است! مردم افغانستان که زخم عمیق و کشنده ای از امریکایی ها و سیاست های امریکایی خورده اند حالا شدیداً در برابر هر طرح امریکایی حساسیت دارند و در مقابل هر انتخاب امریکایی واکنش نشان می دهند. بازی امریکا با جمهوریت و تبدیل یک شبه ی جمهوریت به امارت، برای هفت پشت ما کافی است.

اجلاس دوحه به این دلیل شکست خورد که طالبان پشت هیئات کشورهای همسایه ایستادند و از جانب دیگر، همسایه ها نمایندگان مدنی افغانستان را در سطح خود ندیدند که به آنها اهمیت بدهند و حتی نماینده یکی از کشورها حاضر نشد آنها را به حضور بپذیرد!

حالا همسایه ها هم هوشیار شده اند و میدانند کی چند کیلو وزن دارد و چقدر بین مردم خود نفوذ دارد. علاوه بر مردم افغانستان، کشورهای منطقه ما نیز سیاست رهبرسازی و شخصیت سازی امریکا را می فهمند و شخصیت سازی از امثال فضلی و محب زمان جمهوریت درس خوبی به همسایه ها داده است.

ما از حمایتگری همسایه ها از طالبان به شدت ناخشنود و گلایه مند هستیم؛ گاه نمی توانیم تفکیکی میان آن دو قائل شویم؛ ولی این بدان معنا نیست که هرآنچه امریکا کرد و گفت خوشحال شویم و چشم به راه بازی های جدید امریکا در قبال مردم افغانستان باشیم.

سیدجواد حجت- خبرگزاری جمهور