ما بیشتر با نشر اخبار جنگ و خشونت که متاسفانه در صدر اخبار تمام رسانه های کشور ما قرار دارد باعث ترویج بیشتر خشونت و عدم روحیه اعتماد بین مردم می شویم...
باید یک برنامه ریزی خاص داشته باشیم و سعی کنیم که بیشتر به اخبار پیشرفت و توسعه و اخباری که به مردم امید و نوید زندگی را می دهد فکر و تولید کنیم تا اخبار جنگ و خشونت

سیده مژگان مصطفوی، دانش آموخته علوم ارتباطات و رسانه است. در این زمینه کتب و مقالات ارزشمندی نوشته و سالها به عنوان استاد دانشکده ژورنالیزم به دانشجویان این رشته تدریس کرده است. وی مدتی است که به عنوان معین نشراتی وزارت اطلاعات آغاز به فعالیت کرده و برنامه های خوبی در این زمینه دارد. خانم مصطفوی سالها به حیث معین مسلکی وزارت امور زنان ایفای وظیفه کرده و پس از ختم وظیفه، تعداد بی شماری از همکارانش وی را با احترام تا وزارت فرهنگ مشایعت کردند. همکارانش در هر دو وزارت از ایشان خشنودند. وی از اینکه اخبار جنگ و خشونت در رأس خبرهای رسانه های ماست گلایه مند است.


خانم مصطفوی تشکر از این که وقت تان را در اختیار خبرگزاری جمهور قرار دادید؛
شما چند روز قبل، از خبرگزاری جمهور بازدید کردید؛ بفرمایید که وضعیت کار در خبرگزاری جمهور را چگونه دیدید؟
بسم الله الرحمن الرحیم. یکی از بخش های کاری من، نظارت و بازدید از تمام رسانه ها در افغانستان است و من قبل از جمهورنیوز، از خبرگزاری پژواک هم دیدن کرده ام و با توجه به امکانات مالی خیلی کمی که جمهور دارد، واقعا من کار خبرگزاری جمهور را تقدیر می کنم و امیدوار هستم که در آینده از این هم موفقیت های بیشتری را به دست بیاورند، خبرگزاری جمهور بخش های بسیار جالبی داشتند؛ من از سایت شان هم دیدن کردم و سایت شما هم بسیار مطالب جالب و دیدنی داشت و شخصا برای خود من که مسلک ام رشته ی رسانه ها است قابل تعجب به این بود که با امکانات و تجهیزات اندک نسبت به سایر رسانه ها، شما واقعاً موفقیت های کلانی به دست آورده اید.

خانم مصطفوی! از نظر شما آژانس های خبری چه جایگاهی می توانند در کنار سایر رسانه ها داشته باشند؟
امروز در کشورهای جهان سوم و کشورهای توسعه نیافته، معمولا تولید خبر بسیار کم است؛ معمولا ما بیشتر مصرف کننده اخبار هستیم تا تولید کننده؛ این چالش بسیار کلانی است برای رسانه های کشورهای در حال توسعه. تقریبا ۸۰ -۹۰ درصد اخبار در جهان را شش خبرگزاری بزرگ جهان که غول های رسانه ای هستند این ها بیشتر تولید می کنند که همان فرانس پرس است، یونایتد پرس است، اسوشیتدپرس است، شینهوا است و خبرگزاری روسی است و ایتارتاس است. همین چند خبرگزاری بزرگ تقریبا می توان گفت که ۸۰ فیصد خبرهای جهان را تولید می کنند و معمولا این ها اخبار را با دید و افکار و پیش داوری های خود تولید می کنند.
در کشوری مثل افغانستان خبرگزاری ها می توانند جایگاه بسیار خوبی برای تبیین مسایل اجتماعی، بازنمایی و شناسایی فرهنگ افغانی خود ما داشته باشند و نوع دیدی که یک افغان در تولید خبر دارد نسبت به دید کسی از یک کشور بیگانه و خارجی، بسیار متفاوت است. بنابراین در حوزه و کار رسانه ها بالاترین نقش را می تواند خبرگزاری ها که تولید کننده و منبع تولید خبر هستند داشته باشند. در شکل دهی افکار عامه، در بسیج نیروهای اجتماعی و وحدت ملی، در انسجام بین مردم، در ایجاد روحیه همگرایی و تفاهم و تعادل در جامعه می توانند بسیار موثر باشند، برعکس اگر خبرگزاری ها خواسته باشند می توانند در جهت منفی هم جامعه را بکشانند. بنابراین من نقش خبرگزاری ها را از رادیو و تلویزیون ها که مصرف کننده اخبار خبرگزاری ها هستند بیشتر می دانم و من امیدوار هستم که ما بتوانیم تغییرات اساسی را در خبرگزاری باختر که مادر خبرگزاری افغانستان است و ۷۳ ساله است داشته باشیم و با همکاری دیگر خبرگزاری ها یک اتحادیه و انجمنی برای خبرگزاری های افغانستان ایجاد کنیم.

اگر بخواهید بین خبرگزاری های داخلی و خارجی یک مقایسه ای انجام بدهید، کدام این دو دسته را موفق تر در افغانستان می بینید؟
خب متاسفانه باید بگویم که ما بیشتر مصرف کننده اخبار و رویدادهایی هستیم که خبرگزاری های خارجی تولید می کنند و این از نظر من درست نیست، موفقیت ما وقتی است که ما بیشترین تولید را از خبرگزاری های داخلی خود داشته باشیم، امروز خبرهای اکثر رسانه های ما (اعم از مطبوعات و رسانه های صوتی و تصویری) از خبرگزاری های بزرگ جهان است و مصرف اخبارشان از آنجاست.
تحلیلی هایی که آنان (رسانه های خارجی) نوشته می کنند معمولا نسبت به افغانستان مغرضانه است و همیشه واقعیت های اجتماعی آن طوری که باید جلوه داده شود، نمی شود؛ و بعضی وقت ها این واقعیت ها وارونه نمایش داده می شوند.
من امیدوار هستم که روزی برسد که رسانه های خبری ما تولید بیشتر داشته باشند و مصرف اصلی رسانه های ما از خبرهای داخلی و خبرگزاری های افغانی خود ما باشد.

عده ای از اصحاب رسانه ها به این باورند که حکومت افغانستان با توجه به شرایط موجود و مشکلات و دو دستگی هایی که وجود دارد، به دنبال آن است که خواسته یا ناخواسته رسانه ها را محدودتر کنند، شما با این نظر موافق هستید؟
من موافق این نظر نیستم، من فکر می کنم که حکومت وحدت ملی تعهدات خود را برای آزادی رسانه ها و آزادی بیان دارد و فعلاً قانون اساسی، قانون رسانه های همگانی، قانون دسترسی به اطلاعات، اصل آزادی بیان را تضمین کرده اند؛ یعنی با موادی که در این قوانین است دیگر هیچ حکومتی تا این قوانین تغییر نکند نمی تواند محدود کننده آزادی بیان باشد. در کشور ما سانسور قبل از انتشار وجود ندارد، برای گرفتن جواز رسانه ها کدام مشکلی وجود ندارد حتی قبل از گرفتن جواز نشریه های چاپی ما می توانند چاپ شوند و بعد از دو هفته به دولت اعلان نامه بدهند. یعنی نظام رسانه های کشور نظام آزادی گرا است و نمی تواند هیچ حکومتی تا زمانی که قوانین تغییر نکند نمی تواند آزادی بیان را در این جامعه محدود کند و ما تمام تلاش خود را بر این داریم که بتوانیم در ترویج بهتر آزادی بیان در جامعه کمک کنیم. ولی با توجه به شرایط و محدودیت هایی که یک جامعه اسلامی دارد و با توجه به محدودیت هایی که باید در فرهنگ افغانی ما باشد یعنی حقوق افراد صدمه زده نشود با آزادی بیان و امنیت عامه و نظم اجتماعی خراب نشود در غیر آن دیگر هیچ محدودیتی به جز این موارد وجود ندارد.

شما در جایی گفته بودید که شبکه های اجتماعی باید قانونمند شوند. منظورتان از این که باید شبکه های اجتماعی قانونمند شوند چیست و قانونمند شدن آن چگونه امکانپذیر است؟
ما خوشبختانه کمیته ای را ایجاد کردیم از وقتی که من به وزارت آمدم، کمیته ی تصویب قوانین، مقررات و پالیسی ها به نفع خبرنگاران که در این کمیته یک ماده را فعلا اضافه کردیم در قانون رسانه های همگانی و برای تعدیل به وزارت عدلیه فرستادیم که از گذشته، شبکه های اجتماعی ما فعال بوده اند ولی ما در قانون هیچ ذکری از شبکه های اجتماعی نداشتیم به جز یک مورد که یک اشاره شده در مورد انترنت؛ ما این تعریف را روان کردیم و امیدوار هستیم که هرچه سریع تر از طریق وزارت عدلیه این ماده به کابینه پیشکش شود و تصویب کابینه را بگیرد.
در این ماده ما صرف تعریف کردیم شبکه های اجتماعی را در افغانستان که عبارت از چی می باشد و در کنار آن باز وقتی که این ها را تعریف کردیم این شامل قانون شده و قانونمندی آن به این معنا که اگر مثلا در ماده ۴۳ قانون رسانه های همگانی، به کمیسیون رسانه های همگانی وظایفی داده شده که یکی از آن وظایف، بررسی تخلفات رسانه ای است. باز در آن صورت اگر مشکلی در شبکه های اجتماعی می باشد و کسی حقوقش صدمه می بیند، توهین می شود، تحقیر می شود، می تواند مثل اینکه از دیگر رسانه ها شکایت به ما می رسد از شبکه های اجتماعی نیز شکایت ها به کمیسیون رسانه های همگانی می آید و این ها موضوع را بررسی می کنند.

مشکل اینجاست که شما نمی توانید متخلفین شبکه های اجتماعی را پیدا کنید؛ چگونه امکان تطبیق آن وجود دارد؟
واقعیت اش را بخواهید باید بگویم که کار بسیار مشکل است که ما بتوانیم سایت ها و شبکه های اجتماعی را به این شکل داشته باشیم، اما واقعیت این است که ما به ده ها و صدها تلفن و تقاضا از مردم داشتیم که این ها شکایت داشتند از توهین، تحقیر و افتراهایی که در شبکه های اجتماعی به این ها می شود. بررسی تخطی و اهانت در شبکه های اجتماعی، خواست اصلی مردم بوده و به خصوص خواهران ما بسیار شکایت داشتند که حرف های بسیار زشت و رکیک و فحش به این ها گفته شده و... به این خاطر ما مجبور شدیم که ماده ای را در قانون اضافه کنیم. اینکه چقدر در آینده قابل تطبیق است البته با وسایل و امکانات پیشرفته و همکاری وزارت مخابرات ممکن است که فیسبوک هایی که جعلی هستند و یا از طرف اشخاص نامطلوب ساخته شده اند این ها بلاک و بسته شوند.
ما امیدوار هستیم که در این قسمت، فرهنگ استفاده از رسانه های همگانی، بالا برده شود. این بیشتر یک کار فرهنگی است و توقع ما این است که رسانه ها، خبرگزاری ها، رادیو و تلویزیون ها ما را کمک کنند که فرهنگ استفاده از فیسبوک، تویتر و سایر شبکه های اجتماعی را بتوانیم در جامعه ترویج کنیم.

وقتی یک حادثه تروریستی در کشور اتفاق می افتد، تلویزیونها برای نمایش صحنه انتحار، خیلی جدیت به خرج می دهند، علاقه مند هستند و به آن اهمیت می دهند بدون آنکه به جنبه ها و آثار روانی مسئله توجه کنند. من می خواستم بدانم که شما با اینگونه پوشش خبری موافق هستید؟
من قطعاً موافق این شیوه پوشش نیستم؛ دیروز هم یک کنفرانس در مورد رسانه ها و صلح بود، در این مورد صحبت کردیم که چقدر خوب است که ما از کاربرد ادبیات جنگ در رسانه ها پرهیز کنیم، یعنی توقعی که ما از رسانه ها داریم این است که این ها بیشتر سفیران و پیام آوران صلح باشند و دیگر مردم از این وضعیتی که پیش آمده واقعا دچار تشویش های روانی شده اند و امروز جنگ روانی ناخواسته بر علیه مردم افغانستان از طریق همین اخبار جریان دارد. درست است که وظیفه ی خبرنگار و رسانه، انعکاس واقعیت های اجتماعی است ولی ما باید فکر کنیم که یکی از نقش های رسانه ها هم روان درمانی جامعه است و ما بیشتر با نشر اخبار جنگ و خشونت که متاسفانه در صدر اخبار تمام رسانه های کشور ما قرار دارد ما باعث ترویج بیشتر خشونت و عدم روحیه اعتماد بین مردم می شویم. اعتبار میان مردم و دولت را خدشه دار می سازیم، در افغانستان همیشه به آثاری توجه می شود که با چشم می بینیم؛ ما باید به خطوط سفیدی که در بین خطوط سیاه هستند هم توجه کنیم. باید متوجه باشیم که پخش مکرر اخبار جنگ و خشونت که دقیقه به دقیقه فلش زده می شود و... اذهان عامه را بیشتر تخریش می کند. ما روی این مسئله باید یک برنامه ریزی خاص داشته باشیم و سعی کنیم که بیشتر به اخبار پیشرفت و توسعه و اخباری که به مردم امید و نوید زندگی را می دهد فکر و تولید کنیم تا اخبار جنگ و خشونت.

خانم مصطفوی! شما قبلا معین مسلکی وزارت امور زنان بودید و حالا معین نشراتی وزارت اطلاعات و فرهنگ هستید؛ در کدام موقف احساس راحتی بیشتری می کنید؟
من یک زن هستم و سال ها مدافع حقوق زنان بودم و برای حقوق زن ها دادخواهی کردم، آنجا هم برای من آرامش بخش بود و این جا هم. تنها برتری که اینجا دارد، من متخصص همین حوزه و رشته هستم و سال ها در این رشته درس خواندم، کار کردم، تحصیلات داشتم، و تدریس کردم و کتاب و مقاله نوشتم و به ده ها مقاله و آثار چاپ شده و چاپ نشده در این قسمت دارم. بنابراین از این که در مسلک خود کار می کنم و مسلکی این رشته هستم، شاید کمتر در حکومت افغانستان اتفاق می افتد که کسی به جایی باشد که واقعا در آن رشته مسلکی است. و من از این لحاظ که در موقفی وظیفه ایفا می کنم که مسلک من است خوشحال هستم.

به عنوان سئوال آخر؛ اگر بخواهید توصیه ای برای خبرگزاری جمهور برای بهتر شدن کارش داشته باشید چه مواردی را پیشنهاد می کنید؟
من فکر می کنم که خبرگزاری جمهور زمینه ی پیشرفت بسیار خوبی دارد، افرادی که در این جا کار می کنند با یک تعهد کاری خاصی کار می کنند و ما امیدوار هستیم که در آینده، جمهور بتواند در تمام ولایت های کشور شعبات خود را باز کند و بعضی از رسانه های ما هستند که واقعا مثل جمهور صادقانه کار می کنند در راستای تامین حقوق مردم و در راستای انعکاس واقعیت های اجتماعی؛ و صفحات بسیار جالبی که شما در سایت تان دارید این ها می تواند بسیار گسترش پیدا کند و من به عنوان معین نشرات وزارت اطلاعات و فرهنگ، تعهد همکاری خود را با خبرگزاری جمهور دارم و برای پیشرفت تان آرزوی موفقیت می کنم.

سیدعلی حسینی- خبرگزاری جمهور