اولین نشست نمایندگان ویژه کشورهای منطقه با حضور ازبکستان، چین، ایران، پاکستان، روسیه، تاجیکستان و ترکمنستان در تاشکند برگزار شد و شرکت‌کنندگان بر لزوم تشکیل دولت فراگیر و رعایت حقوق بشر از سوی طالبان، تاکید کردند.
حسن کاظمی قمی؛ نماینده ویژه ریاست جمهوری و سرپرست سفارت ایران در کابل گفت که نشست تاشکند نشان داد که تحولات سیاسی، امنیتی و اجتماعی افغانستان برای منطقه مهم است.
آقای قمی تاکید کرد که راهکار اساسی حل مسائل و چالش‌های افغانستان در تعمیق همکاری منطقه‌ای نهفته است.
او ادامه داده که جستجوی راه حل در خارج از منطقه کمکی به وضع موجود نخواهد کرد.
قمی افزود: «حرکت حکومت سرپرست به سمت تشکیل دولت فراگیر و اطمینان‌بخشی در حفظ حقوق زنان، استقبال کشورهای منطقه را در پی خواهد داشت.»
او «همراهی حکومت سرپرست با کشورهای منطقه و همسایگان» را «بهترین راه برون‌رفت از تنگناها» عنوان کرد.
همه اینها خواست هایی به ظاهر مشروع هستند که مورد تایید و استقبال مردم افغانستان نیز خواهد بود؛ اما مشکل در موضع گیری های خوب نیست، در عملکردها و تصمیم های بد است.
مساله مهم این است که همه کشورهای همسایه و منطقه در قبال بحران مشروعیت رژيم مسلط بر افغانستان، نظر همسانی ندارند. به عنوان نمونه برای پاکستان، رویکرد کنونی رهبران طالبان، کاملا درست و مورد تایید اسلام آباد است؛ زیرا در صورتی که آنها اقوام دیگر را نیز در قدرت سهیم کنند، نمی توانند نقش یک نیروی نیابتی پاکستان را ایفا کنند.
هدف پاکستان، هرگز برقراری یک دموکراسی مشروع و مبتنی بر اراده مردم در افغانستان نبوده و چه بسا آن را تهدیدی علیه خود تلقی می کند. اسلام آباد، یک رژيم وابسته، ضعیف، سرکوبگر از نظر داخلی و ناتوان در مقابله با تهدیدهای بیرونی می خواهد؛ شرایطی که رژيم کنونی طالبان به طور کامل، واجد آن است.
در حال حاضر نیز عمده ترین درد سر پاکستان با طالبان، مقاومت خیره سرانه سران رژيم امارت در برابر تشکیل دولت فراگیر با مشارکت همه اقوام و جریان های سیاسی و قومی در کابل نیست؛ بلکه عدم جدیت طالبان در مهار تروریست های ضد پاکستانی است.
اینکه دو روز پیش از خیانت اشرف غنی برای واگذاری قدرت به طالبان، تقریبا همه سران و رهبران سیاسی و قومی افغانستانِ به اسلام آباد فراخوانده شدند، به وضوح نشان می دهد که پاکستان، مخالف جدی تشکیل حکومت فراگیر در افغانستان است.
از جانب دیگر، رویکرد سایر کشورهای منطقه درباره وضعیت حقوقی رژيم طالبان و چشم انداز صلح و ثبات در افغانستان، همانند پاکستان نیست و اظهارات حسن کاظمی قمی؛ فرستاده ویژه رییس جمهوری و سرپرست سفارت ایران در کابل این برداشت را تایید می کند. بنابراین، این دو قطبی در میان قدرت های منطقه، هرگونه تلاش برای ایجاد یک سازوکار منطقه ای برای حل بحران سیاسی و امنیتی در افغانستان را با مانع رو به رو می کند؛ اما مانع بزرگتر در این زمینه، بی باوری بنیادین طالبان به مکانیزم «همکاری منطقه ای» برای حل مسایل افغانستان است.
رهبران طالبان با بی شرمی تمام ادعا می کنند که دولت شان «همه شمول» و «فراگیر» است. آنها همچنین هرگونه اصلاحات که از خارج نشأت گرفته باشد را مردود می دانند و آن را نوعی دخالت در امور داخلی افغانستان ارزیابی می کنند.
به این ترتیب، در این شکی نیست که تجربه اشغال ۲۰ ساله افغانستان توسط امریکا و ناتو، اشتباهات فاجعه باری که در بن رخ داد و در نهایت دستبردهای آشکار قدرت های غربی به ویژه امریکا در روندهای انتخاباتی افغانستان نشان داد که مسایل افغانستان نباید از سوی قدرت های بیگانه بیرون از منطقه، حل و فصل شود. از سوی دیگر، رژيمی که اکنون بر افغانستان حکومت می کند نیز در نتیجه ابتکار و تبانی امریکا با رژيم های مرتجع منطقه بر سر کار آمده و از این منظر، لزوما برآیند یک تحول صرفا داخلی نیست؛ بنابراین، بحران سیاسی و بی ثباتی امنیتی جاری در کشور، نیازمند یک سازوکار منطقه ای با مشارکت کشورهایی است که هم فرهنگ و سنت ها و ترکیب قومی و مذهبی افغانستان را می شناسند و هم منافع مشروع و مستقیم در افغانستان اند و از تحولات آن متاثر یا متضرر می شوند؛ چیزی که بزرگترین مانع خارجی در مسیر آن، پاکستان، و بزرگترین مانع داخلی، خود طالبان است که هیچ باوری به «همکاری منطقه‌ای» به مثابه سازوکاری ثمربخش و سودمند برای عبور از بحران ندارد.
محمدرضا امینی - جمهور
