بحران آب و تدبیر طالبان

 

این تصمیم در نشستی با حضور وزیران مالیه، انرژی و آب، شهرسازی و مسکن و معاونان و مسئولان چند وزارتخانه و اداره حکومت طالبان گرفته شد.

 

دسترسی مردم به آب آشامیدنی در کابل در تابستان امسال با بحران جدی مواجه و صف‌های طولانی برای آب آشامیدنی گزارش شد.

 

تشکیل این هیأت در حالی صورت گرفته که فاز اول پروژه کانال قوش‌تپه در شمال افغانستان به مراحل تکمیلی خود می‌رسد و مساله تملک زمین‌های اطراف این کانال چند صد کیلومتری بحث برانگیز است.

 

پروژه کانال انتقال آب قوش‌تپه از رودخانه مرزی آمو، بزرگترین پروژه انتقال آب در افغانستان است، «حدود ۷ هزار نفر» در این پروژه مشغول به کار اند.

 

گفته شده پس از تکمیل ساخت کانال قوش تپه ۵۵۰ هزار هکتار زمین در ولایت‌های بلخ، جوزجان و فاریاب آبیاری خواهد شد. بودجه فاز اول این پروژه ۸/۲ میلیارد افغانی (۱/۲ میلیون دالر) است.

 

با اینکه کار طراحی، تعریف بودجه و اقدامات اولیه دیگر کانال قوش تپه در دوره نظام جمهوری، انجام شده بود؛ اما استارت اصلی آن را طالبان زدند و در طول دو سال گذشته، مقام های مختلف طالبان از این پروژه مهم، بازدید کرده و بر اهمیت به سرانجام رسیدن آن تاکید ورزیده اند. 

 

این در حالی است که کانال قوش تپه، نگرانی های جدی شماری دیگر از کشورهای ساحلی دریای آمو در آسیای میانه را برانگیخته است؛ زیرا این اقدام، منابع آبی مورد استفاده این کشورها را کاهش می دهد و بر هزینه های ناشی از خشکسالی های طولانی و پیامدهای حاصل از تغییرات اقلیمی در این کشورها می افزاید.

 

در داخل افغانستان نیز کانال قوش تپه، خالی از حواشی نگران کننده نبوده است. شماری از ناظران می گویند که طالبان با راه اندازی این کانال در صدد پیشبرد هدف بنیادین خود یعنی تغییر ترکیب قومی و جمعیتی مناطق شمالی کشور با جا به جایی خانواده های پشتون هستند و به نظر می رسد که زمین هایی حاصلخیزی که در مسیر این کانال قرار می گیرند را به پشتون ها – عمدتا خانواده های فرماندهان و نظامیان خودشان – خواهند داد.

 

اگرچه طالبان به طور رسمی به این نگرانی ها پاسخی نمی دهند؛ اما آنها پیش از این، اقدامات مشابهی را به منظور تغییر ترکیب قومی مناطق مرکزی و شمالی کشور انجام داده اند که تازه ترین مورد آن، انتقال «مهاجران وزیرستانی» و طالبان پاکستانی به مناطق شمالی، شمال شرقی و مرکزی کشور بوده است؛ پروژه ای که مستقیما تحت نظر سراج الدین حقانی؛ چهره مخوف دولت طالبان صورت می گیرد و او پیش از عملیاتی شدن این طرح از ولایت بلخ و برخی دیگر از ولایت های شمالی بازدید کرده بود.

 

طالبان همچنین با توسل به شیوه های شگفت انگیز و ظالمانه دیگری مانند آتش زدن روستاهای ازبک نشین توسط «لشکر اجنه» و نیز طرح دعاوی مالکیت بر زمین ها و املاک مردم بومی از سوی پشتون ها و کوچی ها اقدام به «کوچ اجباری» اقوام دیگر کرده و صاحبان زمین ها و ساکنان اصلی این سرزمین ها را از آنجا رانده اند.

 

با اینهمه، بحران آب در افغانستان، بسیار جدی تر و عمیق تر از آن است که حتی با افتتاح کامل کانال قوش تپه، مرتفع و مهار شود. در تازه ترین مورد، شنیده می شود که طالبان طرحی بلندپروازانه را برای انتقال آب پنجشیر به کابل، روی دست دارند؛ طرحی که هنوز در مراحل ابتدایی است و مشخص نیست که چه زمانی عملی خواهد شد و چند سال طول خواهد کشید که آب پنجشیر به کابل برسد. این در حالی است که کابل همین اکنون با بحران بی آبی رو به رو است، سفره های زیرزمینی آب کابل، کوچک تر شده، حفر خودسرانه چاه ها و بهره برداری بی رویه از منابع آب در فقدان سیستم کانالیزاسیون شهری و نبود برنامه ای برای مهار، مدیریت و ذخیره آب ها و عدم بارندگی در طول فصول، کابلی را به تشنه تر از همیشه کرده و در سال جاری، تشکیل صف های طولانی از مردم برای دریافت از تانکرها در بشکه ها، تصاویر غم انگیزی را رقم زد و موجب تشدید نگرانی ها درباره پیامدهای این بحران در سال های آینده شد. ضمن اینکه همین آب اندک نیز به شدت آلوده است.

 

نکته غم انگیزتر اما این بود که طالبان هیچ پاسخی به عطش فزاینده پایتخت نشینان نداشتند و بدیهی است که این امر، امکان تعمیق بحران در نبود یک دولت پاسخگو و مسئول و دلسوز را بیشتر می کند.

 

در این میان باید منتظر ماند و دید که هیات «تنظیم امور آب» از سوی کابینه طالبان تا چه اندازه در راستای منافع و مطالبات عموم مردم عمل می کند و چقدر می تواند به نگرانی های موجود درباره پیامدهای خطرناک خشکسالی های طولانی جاری، پاسخی مسئولانه و رهایی بخش بدهد.

 

نرگس اعتماد - جمهور