«روایت منطقه‌محور» چیست و طالبان چه می‌خواهند؟

 

امیرخان متقی در یک سخنرانی مفصل به زبان فارسی گفت افغانستان نوین منافع خویش را با منطقه در یک سازوکار دور‌برد افتصادی تعریف می‌کند و افزود که «وابستگی منطقه‌ای ایجاب گسترش کار مشترک را می‌کند».

 

او افزود که امیدوار است کشورهای منطقه در نشست دوحه «واقعیت‌های عینی» را به گوش جهانیان برسانند و اینکه نگاه منطقه‌ای بر اساس محوریت اقتصادی «یکی ازپایه‌های اساسی سیاست امارت اسلامی افغانستان(حکومت طالبان) است».

 

متقی گفت همکاری‌های منطقه‌ای می‌تواند بر بررسی راه‌های تعامل و همکاری منطقه‌محور براساس منافع مشترک و ایجاد روایت منطقه‌محور برای تعامل مثبت و سازنده با طالبان برای مبارزه با تهدیدهای بالفعل و بالقوه در منطقه متمرکز باشد.

 

در سخنرانی وزیر خارجه طالبان در نشست کابل، چند نکته و نشانه کلیدی وجود داشت که می تواند درباره اهداف و چشم انداز موفقیت این روند بسیار مهم باشد.

 

نکته اول این بود که او برخلاف معمول، سخنرانی خود را به زبان فارسی انجام داد. این در حالی است که او پشتون است و طالبان از زمان بازگشت به قدرت، یک سیاست حذفی خطرناک را علیه زبان فارسی اعمال کرده اند که حتی صدای اعتراض بهادر امینیان؛ سفیر سابق ایران را نیز برآورد و اخیرا هم یک مشاور ارشد وزیر خارجه ایران، درباره فارسی ستیزی و نفی زبان فارسی از سوی طالبان، هشدار داد.

 

با این حال، امیرخان متقی در جریان سفر اخیر خود به تهران، فارسی ستیزی را کار افراد مغرض خواند و فارسی و پشتو را دو زبان رسمی افغانستان نامید که غیرقابل حذف و انکار هستند.

 

به نظر می رسد که او به طور هوشمندانه ای با سخنرانی به زبان فارسی در نشست منطقه ای کابل، سعی کرد حمایت ایران از مواضع راهبردی طالبان در قبال تحولات پیش روی منطقه ای و بین المللی مرتبط با افغانستان را جلب کند و در ضمن آن، نشان دهد که طالبان، یک نیروی متعصب پشتون نیست؛ بلکه در رژيم آنان، زبان فارسی هم جایگاه ویژه ای دارد. این در حالی است که وزیر امور خارجه روسیه، اخیرا دو بار، ساختار رژيم طالبان را پشتونی و طالبانی توصیف کرده بود.

 

همچنین تشکیل گروه تماس منطقه ای به ابتکار ایران، صورت گرفته و طالبان هم با میزبانی از نخستین نشست این گروه، سعی کردند از حمایت ایران در معادلات منطقه ای و بین المللی درباره آینده افغانستان برخوردار شوند.

 

نکته دیگر اینکه وزیر خارجه طالبان، سعی کرد اساس سیاست خارجی دولت متبوع خود را «اقتصاد» تعریف کند و در این زمینه، مطالبات سیاسی مبتنی بر تشکیل دولت فراگیر و همچنین نگرانی های شدید امنیتی کشورهای همسایه و منطقه را عمدا نادیده گرفت یا کمرنگ نشان داد.

 

به نظر می رسد که منظور طالبان از «روایت منطقه محور‌» نیز توسعه روابط اقتصادی و تامین منافع کشورهای منطقه در افغانستان می باشد و در قبال آن، انتظار دارند که این کشورها به لحاظ سیاسی و امنیتی، طالبان را به رسمیت بشناسند یا از طرح مطالباتی مانند تشکیل دولت فراگیر، دست بردارند.

 

امیرخان متقی البته به این موضوع هم اشاره کرد که مبارزه با تهدیدهای بالفعل و بالقوه نیز باید در شعاع «روایت منطقه محور»‌ و به طور مشترک و مشارکتی انجام شود و طالبان در این زمینه، آماده تعامل و همکاری هستند. 

 

این در حالی است که از دید برخی کشورهای شرکت کننده در نشست کابل، از جمله هند، روسیه، پاکستان و... طالبان در این زمینه خود بخشی از مشکل هستند نه راه حل. توسعه تروریزم، تقویت بی ثباتی، چشم انداز وحشتناک ناشی از ایجاد هزاران «مدرسه جهادی» و تولید انبوه ارتش افراط گرایان، تغییرات جمعیتی و قومی در ولایت های غیرپشتون نشین و... مسایلی نیستند که در چارچوب «روایت منطقه محور» مورد نظر طالبان، قابل حل و فصل باشند؛ مگر اینکه طالبان دست از ایدئولوژی «جهادی» خود بردارند، ارتباط خود با تروریزم را قطع کنند، به پروژه مخوف «مدارس جهادی» پایان دهند و ترکیب تاریخی و موقعیت جغرافیایی اقوام کشور را به رسمیت بشناسند و آن را در ساختار قدرت نیز بازتاب دهند؛ مواردی که هرگز اتفاق نخواهد افتاد.

 

موضوع دیگر مورد نظر وزیر خارجه طالبان، دفاع نمایندگان ویژه کشورهای شرکت کننده در نشست ابتکار همکاری منطقه ای افغانستان در کابل، از موضع طالبان در نشست دوحه و بازتاب «واقعیت های عینی» افغانستان بود.

 

به نظر می رسد هدف طالبان این است که کشورهای شرکت کننده در نشست کابل را مأمور بازتاب «روایت منطقه محور» خود در نشست دوحه کنند تا اجازه ندهند که اراده کشورهای بزرگ برای تعیین یک نماینده ویژه برای افغانستان و ابتکاری که از رهگذر آن منجر به تغییرات سیاسی و امنیتی برخلاف میل و مراد رهبران طالبان شود، پیروز شود.

 

طالبان بارها اعلام کرده اند که با تعیین یک نماینده ویژه جدید برای افغانستان، مخالف اند و این در حالی است که یکی از اهداف اصلی نشست آینده دوحه همین است.

 

به این ترتیب، در نشست اول «ابتکار همکاری منطقه ای افغانستان» طالبان تلاش فراوانی کردند تا با تاکید بر فرصت های اقتصادی و منافع وسوسه انگیز دیگر، کشورهای منطقه را ترغیب کنند که از «روایت منطقه محور» آنها پشتیبانی و آن را در مجامع جهانی، تبلیغ کنند.

 

محمدرضا امینی - جمهور