نگاه نقادانه نبیل به تاریخ قومی

رحمت‌الله نبیل؛ رییس پیشین امنیت ملی می‌گوید: «نخبگان پشتون و تاجیک عذر خواسته و مسئولیت اشتباهات‌شان را بپذیرند»؛ زیرا اشتباهات آن‌ها باعث شد تا «نتوانیم کشور بهتری را به نسل بعدی تحویل دهیم.»
 
به باور او اشتباهات و شکست‌های افغانستان ریشه در مداخلات خارجی و نحوه حکومت‌داری حاکمان افغانستان دارد؛ اما باید بر اشتباهات دولتمردان اقوام در قدرت نیز انگشت گذاشته شود.
 
نبیل گفته: «نخبگان سیاسی پشتون باید ایستاد شوند و در برابر مردم هزاره، نورستانی و پشه‌ای معذرت بخواهند [چون] نتوانستند یک فرمول که افغانستان را به طرف ملت‌سازی ببرد، ارائه کنند.»
 
او افزوده: «در مرحله دوم رهبران و نخبگان تاجیک باید ایستاد شوند و معذرت بخواهند؛ چون همین دو طبقه در راس قدرت بودند.»
 
آقای نبیل گفته که شخصا به عنوان یک سیاستمدار از مردم معذرت می‌خواهد، «چون نتوانستیم کشور بهتری را به نسل بعدی تحویل دهیم.»
 
او تاثیر اشتباهات نسل‌های پیشین بر وضعیت کنونی افغانستان را بنیادین دانسته و گفته که «پدران ما و نیاکان ما اشتباهاتی کردند که ما را تبدیل به یک نسل نفرین‌شده مادرزاد کرده‌اند.»
 
اگرچه آقای نبیل تنها چهره پشتون تبار نیست که نسبت به نقش خود و نیاکانش در تیره روزی های مردم افغانستان و خلق بحران های درازدامن تاریخی، اعتراض می کند و با عذرخواهی از این نقش شرم آور، خواستار تغییر مسیر تاریخ به نفع ملت سازی می شود؛ اما آنچه به این موضع گیری، اهمیت مضاعف می بخشد، دو موضوع است: یکی جایگاه آقای نبیل به عنوان یک بازیگر امنیتی و سیاسی نسبتا مهم، و دوم، بیان این موضع در زمان و شرایط جاری در کشور.
 
رحمت الله نبیل، پیش از این، سال ها به عنوان رییس اداره مهم امنیت ملی دولت های جمهوری کار کرده است. او همچنین از نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری بود و در صورت برگزاری یک انتخابات سالم و دموکراتیک، این فرصت را داشت که اعتماد مردم را جلب کند و به عنوان رییس جمهور کشور، سوگند یاد کند.
 
بنابراین، نقش او در تحولات دو دهه اخیر کشور، مهم بوده و همین نقش آفرینی است که به موضع گیری بحث برانگیز تازه او، اهمیت و اعتبار می بخشد و آن را مورد توجه قرار می دهد.
 
بدیهی است که کارنامه او هم به عنوان یک عنصر استخباراتی و هم به عنوان یک بازیگر سیاسی می تواند هدف نقد بی رحمانه منتقدان قرار بگیرد و به ویژه با توجه به زمینه هایی که در نهایت به سقوط فاجعه بار نظام جمهوری و بازگشت دوباره رژیم طالبان انجامید، او هم در این عرصه مسئول است و روزی باید حساب بدهد.
 
به نظر می رسد که با توجه به همین نقش آفرینی است که خود آقای نبیل نیز هم به عنوان یک سیاستمدار پشتون تبار و هم به عنوان یک عنصر استخباراتی و سیاسی، از اقوام دیگر عذرخواهی کرده است.
 
او همچنین در زمانی بسیار حساس و حیاتی این موضع گیری را ابراز کرده و مردم افغانستان را به ریشه های یک درد بزرگ، رجعت داده که آن اعمال سیاست قوم محورانه سران پشتون و تاجیک است که مانع ملت شدن شده است. این چیزی نیست که به سادگی از زبان یک سیاستمرد سرشناس پشتون در حالی که کشور به طور کامل، تحت سیطره همتباران او قرار دارد، ابراز شود؛ بنابراین، شجاعت پذیرش حقیقت از سوی آقای نبیل را باید ستود و فرای هر انگیزه ای که او از بیان این موضع داشته، تقویت نگاه نقادانه نبیل به تاریخ قومی افغانستان، یک ضرورت اجتناب ناپذیر برای ترسیم آینده ای قابل زیست برای تمام اقوام کشور می باشد.
 
به بیان روشن تر، هیچ رهیافتی برای شکستن بن بست سیاسی و پایان دادن به بحران های طولانی چند دهه اخیر کشور، بدون نگاه انتقادی به تاریخ قومی، کامل نیست و تا زمانی که مشکل قومیت و نقش اقوام سلطه جو و ستمگر در رقم زدن این مشکل و تشدید و توسعه آن، به طور مسئولانه، مورد شناسایی و پذیرش قرار نگیرد و از آن عبرت گرفته نشود، نمی توان انتظار داشت که افغانستان، این تاریخ تیره را برای همیشه پشت سر خواهد گذاشت و به ثبات و استقرار سیاسی و همزیستی صلح آمیز اقوام در سایه یک نظام مسئول، ملی، مردم سالار و عادلانه دست خواهد یافت.
 
این تجربه مشترک تمام ملت هایی است که از تاریخ خونین خود درس گرفته و برای اجتناب از تجدید و تکرار آن، مسببان فجایع بزرگ یا به دادگاه عدالت کشانده و محاکمه شده اند و یا به طور خودانگیخته و مسئولانه، نقش خود در تاریخ تاریک و نکبت بار ملت شان را پذیرفته و از آن ابراز شرمساری و پشیمانی کرده اند.
 
عبدالمتین فرهمند - جمهور