هیچیک از کشورهای همسایه، رژيم طالبان را به رسمیت نمی شناسند؛ اما تقریبا همه آنها به استثنای تاجیکستان به تعامل رو به گسترش خود با این رژيم، ادامه داده اند و این یک پیام مشخص دارد و آن اینکه این کشورها می خواهند طالبان را کنترل کنند، آن را یک تهدید به شمار می آورند؛ اما در صدد تبدیل آن به فرصت اند.

وزیر خارجه ازبکستان که در راس هیاتی به کابل سفر کرده، با مقامات ارشد طالبان دیدار داشته و درباره گسترش روابط در بخش‌های مختلف تاکید کرده است. وزیر خارجه ازبکستان اعلام کرده که تاشکند در آینده نزدیک سفیر طالبان را می‌پذیرد.
 
بختیار سعیدوف؛ وزیر خارجه ازبکستان در دیدار با ملا برادر؛ معاون اقتصادی نخست‌وزیر طالبان گفته که تاشکند در آینده نزدیک سفیر طالبان را می‌پذیرد.
 
وزیر خارجه ازبکستان با محمد حسن آخوند؛ نخست وزیر و عبدالغنی برادر؛ معاون اقتصادی نخست وزیر و برخی مقامات دیگر طالبان دیدار و گفتگو کرده است.
 
سعیدوف در این دیدار گفته: «رییس جمهور ازبکستان همواره بر روابط خوب و برادری میان ازبکستان و افغانستان تاکید دارد و معتقد است که نباید افغانستان تنها گذاشته شود».
 
عصمت‌الله ایرگاشوف؛ نماینده ویژه رییس جمهور ازبکستان در امور افغانستان پیش از این با تاکید بر تعامل با طالبان تصریح کرده بود طالبان واقعیتی است که باید پذیرفته شود.
 
ازبکستان یکی از کشورهای همسایه افغانستان است که انتظار نمی رفت با طالبان، وارد تعامل جدی شود؛ زیرا به طور سنتی با جریان های سیاسی و قومی ضد طالبان، پیوندهای همه جانبه داشته، سال ها میزبان رهبران قومی مانند مارشال دوستم و ترک تبارهای همسو با او و رهبران ائتلاف شمال به رهبری احمدشاه مسعود بود و در دوره اول حاکمیت رژیم طالبان از حامیان سرسخت گروه های شبه نظامی موسوم به «مقاومت» به حساب می آمد.
 
ازبکستان همچنین به وضوح شاهد نارضایتی ملموس ازبک های ساکن شمال افغانستان از سیاست های قومی رژيم طالبان است و می داند که این میزان این نارضایتی به شدت بالاست؛ زیرا ازبک ها از سلطه پشتون های جنوبی بر سرنوشت خود، ناراضی و نگران اند و این اقلیت قومی در آینده ممکن است قربانی بزرگ تغییرات جمعیتی و جا به جایی های قومی پشتون ها در شمال هم باشد.
 
حتی اشرف غنی نیز وقتی از کابل گریخت، ازبکستان را به عنوان مقصد خود برگزید و بی توجه به اینکه این تصمیم، تصادفی بود یا از قبل برنامه ریزی شده بود، حضور یک رییس جمهوری فراری در خاک یک کشور همسایه، حاوی این پیام مشخص بود که ازبکستان، مکانی امن برای جریان های مخالف طالبان به حساب می آید.
 
با اینهمه در بیش از دو سال گذشته، دولت تاشکند، گام های حساب شده ای را برای توسعه روابط با طالبان برداشته و پس از چین و ایران، شاید بیشترین تلاش را برای مشروعیت بخشیدن به این رژیم، انجام داده باشد.
 
این امر،‌ پیش از هر چیزی ریشه در یک رویکرد مشترک دارد و آن، تلاش برای کنترل طالبان از طریق توسعه روابط اقتصادی است.
 
به بیان روشن تر، هیچیک از کشورهای همسایه، رژيم طالبان را به رسمیت نمی شناسند؛ اما تقریبا همه آنها به استثنای تاجیکستان به تعامل رو به گسترش خود با این رژيم، ادامه داده اند و این یک پیام مشخص دارد و آن اینکه این کشورها می خواهند طالبان را کنترل کنند، آن را یک تهدید به شمار می آورند؛ اما در صدد تبدیل آن به فرصت اند و چون نیروی معارض قدرتمندی علیه طالبان در داخل افغانستان وجود ندارد، این کشورها مایل اند که با گسترش همکاری های عمدتا اقتصادی خود با طالبان، این رژيم را تحت نظارت قرار دهند و آن را متعهد و مسئولیت پذیر سازند و خطرات احتمالی ناشی از تسلط آن بر افغانستان را به حداقل برسانند.
 
این قاعده، حتی مشمول چین هم می شود؛ تنها کشوری که سفیر رسمی طالبان را پذیرفته؛ اما از به رسمیت شناختن یکجانبه این رژيم آگاهانه پرهیز می کند. چین منافع بزرگ اقتصادی در افغانستان دارد و طالبان هم این منافع را از طریق واگذاری پروژه های پرسودی مانند استخراج معادن و... به طور حداکثری تامین می کنند؛ اما به جز این، چین نگران قدرت گیری اویغورهای جدایی طلب هم است؛ نیرویی که متحد طالبان محسوب می شود و در گذشته در افغانستان، فعال بوده است.
 
گفته می شود پکن تا حدود زیادی توانسته است طالبان را مجاب کند که اویغورها را مهار کنند و اجازه گسترش جهادی‌گری و بازتولید ناامنی در منطقه مسلمان نشین سین کیانگ را ندهند.
 
ازبکستان، ایران و کشورهای دیگر همسایه و منطقه نیز رویکرد مشابهی دارند. به همین دلیل است که آنها سفارتخانه های افغانستان را در اختیار طالبان قرار داده اند؛ اما به طور آگاهانه ای از اعطای مشروعیت به این رژيم، پرهیز می کنند؛ زیرا از دید آنها طالبان هنوز یک تهدید بزرگ است و ادامه سلطه یکجانبه آنها بدون سازوکارهای نظارتی و کنترلی و ایجاد تعهدات قابل سنجش و اندازه گیری، این خطر را تشدید می کند.
 
در این میان البته رقابت های ژئوپلیتیک، شکل گیری نوعی مسابقه میان کشورهای منطقه برای حضور و نفوذ در افغانستان و تصاحب پروژه های ارزان و سودآور هم وجود دارد که به گرایش این کشورها به سمت تعامل فزاینده با طالبان، دامن زده است.
 
عبدالمتین فرهمند - جمهور