عید قربان بهانه‌ای برای نافرمانی مدنی از طالبان

ساکنان شماری از ساحات ولایت‌های پنجشیر، قندهار و هلمند برخلاف دستور طالبان، روز یکشنبه عید قربان را جشن گرفتند.‌

 

ساکنان روستای سنگین ولسوالی عنابه پنجشیر روز یک‌شنبه، ۲۷ جوزا، نماز عید را برگزار کردند.

 

در همین حال، ساکنان قندهار و هلمند هم می‌گویند که آنان نماز عید را در خانه‌های خود ادا کردند.

 

در هلمند هم عید از سوی مردم در ساحات زیاد این ولایت تجلیل شد.

 

گفتنی‌ است که طالبان برخلاف عربستان سعودی و شماری از کشورهای اسلامی دیگر دوشنبه را روز اول عید قربان اعلام کردند.

 

سخنگوی طالبان گفت که براساس «حکم شرعی» یک‌شنبه روز عرفه و دوشنبه اول عید قربان است.

 

در کابل نیز شماری از مساجد از جمله مسجد منسوب به حزب اسلامی به رهبری گلبدین حکمتیار روز یکشنبه ۲۷ جوزا عید قربان را تجلیل و نماز عید برگزار کردند.

 

گلبدین حکمتیار در پیام عیدی خود بر وحدت و اخوت میان مسلمانان تاکید کرد؛ نکته‌ای که از سوی بسیاری از کارشناسان، حمل بر مخالفت او با فتوای دادگاه عالی طالبان شد؛ مرجعی که تصمیم گرفته بود برخلاف عربستان سعودی روز دوشنبه را روز اول عید قربان اعلام کند.

 

اگرچه گزارش‌ ها در زمینه تجلیل از عید قربان و برگزاری نماز عید در روز یکشنبه بسیار محدود است و در صورت فراهم بودن زمینه اطلاع رسانی آزاد در سراسر کشور ممکن بود مشخص شود که بسیاری از مردم افغانستان از تصمیم دادگاه عالی طالبان مبنی بر تجلیل از عید قربان در روز دوشنبه سرپیچی کرده و نافرمانی مدنی انجام داده اند؛ اما گزارش‌ های تایید شده از تجلیل عید قربان در ولایت‌ هایی مانند پنجشیر هلمند و قندهار به اندازه کافی نارضایتی و مشروعیت زدایی مردم از رژیم حاکم را نمایان می‌سازد.

 

تصمیم طالبان برای برگزاری عید قربان یک روز بعد از عربستان سعودی که میزبان مناسک عظیم حج است با واکنش‌ های گسترده‌ دیگری از سوی علمای دینی، مردم افغانستان و چهره‌ های سیاسی ضد طالبان روبرو شده است.

 

به این ترتیب به نظر می‌ رسد که تصمیم دادگاه عالی طالبان به محملی برای ابراز مخالفت با این رژیم و نافرمانی مدنی از آن تبدیل شد.

 

اگرچه سخنگویان طالبان سعی کردند که تصمیم دادگاه عالی را «حکم شریعت» نشان دهند و به این ترتیب به آن وجهه دینی و ایدئولوژیک ببخشند و مشروعیت به دست آورند؛ اما نافرمانی مدنی مردم، نهادهای دینی و مذهبی و جریان‌های سیاسی و اجتماعی نشان داد که روایت طالبان هرگز مورد قبول نهادهای مذهبی، جریان‌های سیاسی و طیف های قومی کشور نیست.

 

به باور صاحب نظران، مردم افغانستان از هر فرصتی برای نشان دادن مخالفت خود با رژیم طالبان و سلب مشروعیت از این رژیم استفاده می‌کنند؛ چیزی که در تجلیل از عید قربان نیز خود را نشان داد.

 

نکته قابل تامل دیگر این بود که بسیاری از پیروان مذهب اهل سنت نیز به این نافرمانی مدنی ملحق شدند و به این ترتیب، مشروعیت مذهبی و مرجعیت دینی رژیم طالبان را زیر سؤال بردند. این نشان می‌دهد که رژیم طالبان فاقد هرگونه مشروعیت داخلی است و علی رغم زد و بندهای این رژیم با قدرت‌های خارجی، پایگاه‌های مردمی، اجتماعی و سیاسی این رژیم در داخل کشور به شدت متزلزل‌پذیر و آسیب‌پذیر می باشد.

 

با توجه به این واقعیت اگرچه شاید دادگاه عالی طالبان تلاش کرد تا با مخالفت با تاریخ تعیین شده از سوی عربستان سعودی به عنوان میزبان مناسک حج و کشوری که در طول تاریخ معاصر افغانستان همواره مرجعی معتبر و معتمد برای دولت‌های حاکم بر کابل در زمینه تعیین مناسک مذهبی و مناسبت های دینی بوده، استقلال خود را نشان دهد و این گونه وانمود کند که اکنون طالبان خود به مرجعی برای صدور فتوا و تصمیم‌گیری درباره مناسک مذهبی تبدیل شده است؛ اما این اقدام به زمینه‌ای برای مخالفت با این رژیم و مشروعیت زدایی دینی و مذهبی از آن تبدیل شد. 

 

بنابراین سرپیچی و نافرمانی مدنی مردم افغانستان به ویژه اکثریت اهل سنت کشور از تصمیم دادگاه عالی طالبان به وضوح نشانگر آن است که این رژیم از هیچ گونه مشروعیت داخلی، وجاهت دینی و مرجعیت مذهبی حتی در میان جامعه اهل سنت افغانستان برخوردار نیست و این مهم ‌تواند به فقدان مشروعیت حاکمیت این رژیم در سایر موارد نیز تعمیم و تسری پیدا کند.

 

عبدالمتین فرهمند - جمهور