عباس استانکزی کجاست؟

شیرمحمد عباس استانکزی؛ معاون سیاسی سرپرست وزارت امور خارجه طالبان و از چهره‌های منتقد و لیبرال این گروه مدت‌هاست که در رسانه‌ها ظاهر نشده است.

 

او به طرز پرسش برانگیزی از دید عموم غایب است. هیچکس نمی‌داند که او کجاست و به چه سرنوشتی مبتلا شده است.

 

عباس استانکزی از چهره‌های نسبتا معتدل و میانه‌رو طالبان است که به طور آشکار از حق آموزش زنان و دختران دفاع کرده و با استناد به منابع شرعی؛ چیزی که طالبان آن را منبع اصلی قانونگذاری خود می‌دانند تصریح کرده که آموزش، حق دختران و پسران است و بر اساس آموزه‌های اسلامی بر زن و مرد واجب است.

 

عباس استانکزی همچنین در یکی از بحث برانگیزترین اظهار نظرهای خود به طور تلویحی از رویکرد رهبر طالبان مبنی بر اختفا از دید عموم و عدم حضور در میان مردم انتقاد کرده بود.

 

او در یک سخنرانی عمومی گفته بود که رهبری که از مردم منزوی می‌شود نمی‌تواند بقا و دوام حاکمیت را تضمین کند.

 

عباس استانکزی با وجود اینکه نقشی مهم و محوری در روند مذاکرات امریکا با طالبان در دوحه قطر ایفا کرده بود و از مهره‌های اصلی دفتر سیاسی طالبان در دوحه محسوب می‌شد پس از بازگشت این رژیم به قدرت به عنوان معین سیاسی وزارت امور خارجه گماشته شد؛ سمتی تشریفاتی، فاقد صلاحیت‌های گسترده اجرایی و در عین حال قابل کنترل از سوی مقامات ارشد طالبان.

 

با وجود این، آقای استانکزی هیچگاه سکوت نکرد و با استفاده از مناسبت‌های مختلف به انتقادات خود از سیاست‌های رسمی طالبان در حوزه کار و آموزش زنان و دختران و همچنین لزوم تشکیل دولت فراگیر و ارتباط رهبر طالبان با مردم ادامه داد.

 

همین انتقادات بود که گفته می‌شود او یک بار در اوایل به قدرت رسیدن طالبان نیز از انظار عمومی غایب شد و پس از آن برخی منابع تایید کردند که آقای استانکزی به امارات متحده عربی رفته و به نحوی در اعتراض به شیوه حکومت داری طالبان و سیاست‌های بحث برانگیز این گروه از آن فاصله گرفته بود.

 

پس از آن گفته می‌شود که برخی مقامات طالبان برای بازگرداندن آقای استانکزی به امارات رفته و او را با خود به کابل آوردند.

 

با این همه این رویداد نیز موجب نشد تا شیرمحمد عباس استانکزی انتقادات خود از سیاست‌های رسمی طالبان را متوقف کند.

 

او در عین حال یکی از منتقدان جدی پاکستان نیز بود. به عنوان نمونه او در یکی از اظهار نظرها تصریح کرده بود که حکومت طالبان هیچگاه خط دیورند را به رسمیت نخواهد شناخت.

 

با این همه هیچکس نمی‌داند که این چهره جنجالی حکومت طالبان اکنون کجاست و به چه سرنوشتی دچار شده است.

 

گمانه زنی‌های مختلفی درباره سرنوشت او مطرح می‌شود؛ اما هیچکس به درستی نمی‌داند که آیا او مغضوب رهبر طالبان قرار گرفته یا از سوی پاکستان منزوی شده یا حتی ممکن است زندگی او با توجه به رویکرد انتقادی اش نسبت به شیوه حکمرانی رژیم طالبان با خطر روبرو شده باشد.

 

چیزی که در این میان محرز است این واقعیت است که او دیگر نقشی در سیاست خارجی طالبان ایفا نمی‌کند و حتی قادر نیست که در مناسبت‌های رسمی، انتقادات خود از این رژیم را بدون ترس و هراس از پیامدهای احتمالاً مرگبار آن مطرح کند.

 

از جانب دیگر، واقعیت مهمی که درباره او وجود دارد این است که گفته می‌شود او از عناصر به شدت لیبرال رژیم ایدئولوژیک طالبان محسوب می‌شود. شماری از حلقات تندروتر طالبان حتی با استفاده از حساب‌های جعلی در شبکه‌های اجتماعی او را به نوشیدن شراب، زندگی به سبک غربی و لاابالی‌گری در زندگی شخصی متهم کرده‌اند. طالبان تندرو در عین حال مدعی هستند که دختران شیرمحمد عباس استانکزی در پاکستان، کشورهای عربی یا حتی در غرب، بدون رعایت شئون و دستورات اسلامی درباره حجاب و زندگی به سبک زنان سنتی پشتون، زندگی و تحصیل می‌کنند و این ناقض سیاست‌ها و اصول ایدئولوژیک و باورهای قبیله‌ای طالبان محسوب می‌شود.

 

بی توجه به اینکه این اتهامات تا چه اندازه درست است یا نیست آگاهان می‌گویند که این چهره سابقاً پرنفوذ طالبان اکنون دیگر هیچ صلاحیت و نقشی در سیاستگذاری‌ها، تصمیم گیری‌ها و تقویت جناح میانه رو این گروه ندارد و این امر نه تنها ناامیدکننده است؛ بلکه عمیقاً قابل نگرانی می‌باشد؛ زیرا نشانگر آن است که جریان تندرو طالبان قدرت اصلی را در اختیار گرفته و منتقدان را به شدت سرکوب، منزوی یا حتی سر به نیست می‌کند.

 

نگرانی‌ها درباره سرنوشت شیرمحمد عباس استانکزی در حالی افزایش پیدا می‌کند که اخیراً حتی امیرخان متقی؛ سرپرست وزارت خارجه طالبان که از رهبران پرنفوذ این گروه محسوب می‌شود و نقشی محوری در روابط خارجی این گروه با کشورهای مختلف ایفا کرده نیز از سوی ملا هبت الله آخوندزاده منزوی شده و حتی اجازه پیدا نکرد که به عنوان سرپرست هیات طالبان در نشست دوحه شرکت کند.

 

این تحولات نشان می‌دهد که برخلاف انتظارات اولیه، در جنگ قدرت و منازعات درون گروهی طالبان این تندروها و افراطیون هستند که در حال غلبه بر جریان مقابل اند و اجازه نمی‌دهند که هسته سخت ایدئولوژی این گروه، دچار تحولات عمیق و بنیادین شود و رژیم طالبان گام‌های مثبتی را در مسیر تعدیل سیاست‌های خود و تعامل سازنده با طیف‌های مختلف سیاسی و اجتماعی و قومی و مذهبی در افغانستان بردارد.

 

در صورتی که این برداشت بدبینانه درست باشد امیدها برای گشایش سیاست‌های طالبان در حوزه زنان و به ویژه پایان دادن به محرومیت میلیون‌ها دختر از حق تحصیل و آموزش نیز رنگ خواهد باخت و خطر بازگشت سریع طالبان به نسخه اولیه خود در دوران نخست سلطه این رژیم تشدید می‌شود.

 

نرگس اعتماد - جمهور