تاجیکستان و طالبان؛ دشمنان دیروز، دوستان فردا؟

اخیرا گزارش شد که سید مومن یتیموف، رییس کمیته دولتی امنیت ملی تاجیکستان، ماه گذشته میلادی به کابل سفر کرده و با مقامات طالبان دیدار داشته است.

 

منابع دیپلماتیک به رسانه‌ها گفته‌اند که او سفر خود را «پرمحتوا» خوانده است.

 

چندی پیش گزارش شد که در پی بهبود روابط تاجیکستان با طالبان، قرار است به زودی این کشور به افغانستان سفیر بفرستد.

 

به گفته این منابع، در حال حاضر سه دیپلمات تاجیک در کابل خدمات کنسولی ارائه می‌کنند.

 

همچنین این منابع گفته بودند که یتیموف، یک طرح صلح را با بقایای جمهوریت که در تاجیکستان حضور دارند به میان گذاشته است.

 

اگرچه این گزارش از سوی هیچ منبع رسمی - نه تاجیکستان و نه طالبان - تایید نشده؛ اما نشانه‌های فراوانی وجود دارد که نشان می‌دهد دولت دوشنبه به سمت سازش با طالبان تمایل پیدا کرده که ممکن است تحت تاثیر رقابت‌های فشرده منطقه‌ای و مسابقه کشورهای آسیای مرکزی برای تعامل با رژیم طالبان صورت بگیرد.

 

چندی پیش حتی گزارش‌هایی منتشر شد مبنی بر اینکه دولت تاجیکستان دفاتر جبهه مقاومت ملی در این کشور را تعطیل کرده و رهبران این جبهه به کشورهای اروپایی از جمله انگلیس پناه برده‌اند. با این حال اکنون گزارش می‌شود که احمد مسعود؛ فرمانده جبهه مقاومت ملی بار دیگر به تاجیکستان بازگشته و از آنجا فرماندهی جبهه ضد طالبان را به عهده دارد.

 

علاوه بر این، علی رغم گزارش‌های ضد و نقیض درباره تغییر رویکرد سیاست خارجی تاجیکستان در قبال رژیم طالبان، سفارت افغانستان در دوشنبه همچنان در اختیار دیپلمات‌های منصوب شده از سوی دولت پیشین افغانستان است و یکی از فعال‌ترین نمایندگی‌های سیاسی افغانستان در منطقه و جهان محسوب می‌شود.

 

با این همه کارشناسان می‌گویند که تعامل محتاطانه و گام به گام تاجیکستان با طالبان با توجه به واقعیت‌های استراتژیک و رقابت‌های ژیوپلیتیک در افغانستان و منطقه صورت می‌گیرد.

 

موضوع اول این است که بسیاری از جمهوری‌های آسیای میانه، گام‌های شتابناکی را برای مشروعیت بخشیدن به رژیم طالبان و گسترش روابط و مراودات دیپلماتیک و اقتصادی خود با این رژیم برمی‌دارند.

 

ازبکستان ضمن عقد قراردادهایی به ارزش ۲.۵ میلیارد دالر، اعلام کرده که ممکن است در آینده نزدیک سفیر رسمی طالبان را بپذیرد. قزاقستان چندی پیش طالبان را از لیست گروه‌های تروریستی خود حذف کرد؛ اقدامی که اخیرا از جانب قرقیزستان نیز تکرار شد و مقامات بیشکک با حذف طالبان از فهرست گروه‌های ممنوعه کاردار این رژیم را پذیرفتند. علاوه بر این، ترکمنستان نیز با افتتاح مجدد پروژه منطقه‌ای تاپی و چندین پروژه کوچک و بزرگ دیگر بدون اعتنا به فقدان مشروعیت رژیم طالبان به سرعت در حال تحقق رویاهای اقتصادی دیرینه خود با مشارکت افغانستان در مقیاس منطقه‌ای است.

 

این همه در حالی است که روسیه به عنوان متحد استراتژیک تاجیکستان و سایر کشورهای آسیای مرکزی به تعامل بی‌پروا با رژیم طالبان ادامه می‌دهد و حتی ولادیمیر پوتین؛ رئیس جمهوری این کشور بدون اشاره به سوابق تروریستی طالبان از آنها به عنوان متحد مسکو در جنگ با داعش یاد می‌کند.

 

در این زمینه حتی گزارش‌هایی منتشر شده مبنی بر اینکه طالبان به نام مبارزه با داعش و تحکیم روابط همه جانبه خود با روسیه در صدد دستیابی به سیستم‌های دفاع هوایی به کمک روسیه برای آزادسازی حریم هوایی افغانستان از اشغال امریکا و پاکستان هستند. اگرچه تاکنون هیچ گزارشی از تمایل روسیه به همکاری با طالبان در این زمینه منتشر نشده است.

 

از جانب دیگر، چین پیش و بیش از همه کشورهای یادشده به طالبان نزدیک است، سفیر این رژیم را پذیرفته، سفیر خود را به کابل اعزام کرده و هر روز بر دامنه روابط خود با رژیم طالبان می‌افزاید.

 

در چنین شرایطی بدیهی است که تاجیکستان ناامید از همراهی همسایگان و بی توجهی آنها و متحدان استراتژیک اش به نگرانی‌های امنیتی خود به دنبال راه‌های دیگری برای کنترل طالبان و کاهش تهدیدهای ناشی از ادامه حاکمیت این رژیم است.

 

نکته دیگر این است که سه سال پس از بازگشت دوباره طالبان به قدرت هیچ حمایت خارجی معناداری از جریان‌های ضد طالبان از جمله جبهه مقاومت ملی شکل نگرفته است؛ این چیزی است که احمد مسعود؛ فرمانده این جبهه نیز در مصاحبه‌های اخیر خود به آن اذعان کرد. 

 

بنابراین شاید دولتمردان حاکم بر دوشنبه به این نتیجه رسیده باشند که حمایت یکجانبه آنها از جهات ضد طالبان سطح تهدیدهای امنیتی ناشی از تداوم حاکمیت این رژیم در افغانستان را چندبرابر می‌کند و هزینه‌های دوشنبه را افزایش می‌دهد؛ بنابراین برای کاهش هزینه‌ها و مهار تهدیدهای فزاینده ناشی از خصومت تاجیکستان با طالبان، رهبران تاجیک با پیروی از الگوی مورد استفاده سایر جمهوری‌های آسیای مرکزی در صدد ایجاد راه‌های مستقیم برای گفتگو با طالبان باشند.

 

با این همه حتی اگر تعامل تاجیکستان با طالبان در عمل محقق شود، بسیار بعید است که این رویداد به قطع کامل ارتباطات پیچیده و پیوندهای سنتی دوشنبه با جریان‌های مقاومت ضد طالبان منجر شود. اینکه رهبران تاجیک برای تضمین حضور جریان‌های مخالف طالبان در معادلات سیاسی افغانستان یک طرح ابتکاری صلح را رائه کرده‌اند نیز نشان می‌دهد که آنها با وجود تغییر رویکرد خود نسبت به طالبان همچنان نیم نگاهی به سرنوشت جریان‌های ضد طالبان دارند و هرگز آنها را به حال خود رها نخواهند کرد.

 

محمدرضا امینی - جمهور