بازگشت عربستان، زنگ خطر برای ترکیه، قطر و ایران

ذبیح‌الله مجاهد؛ سخنگوی طالبان، بازگشایی سفارت عربستان سعودی در کابل را گامی مهم در تقویت روابط و به سود هر دو کشور توصیف کرد.

 

ذبیح‌الله مجاهد؛ سخنگوی طالبان اظهار داشت که روابط میان افغانستان و عربستان از اهمیت بالایی برخوردار است و ابراز امیدواری کرد که آغاز فعالیت‌های دیپلماتیک عربستان در کابل به سود هر دو ملت تمام شود.

 

پیشتر نیز حافظ ضیاء احمد تکل؛ معاون سخنگوی وزارت خارجه طالبان گفت که بازگشایی این سفارت، روابط و همکاری‌های افغانستان و عربستان سعودی را گسترش می‌دهد.

 

بدیهی است که برای رژیم منزوی طالبان، بازگشت دیپلمات‌های عربستان به کابل و آغاز به کار سفارتخانه این کشور یک دستاورد مهم محسوب می‌شود.

 

اگرچه از نظر سیاسی و ایدئولوژیک، طالبان سابقه‌ای طولانی در برقراری ارتباط با عربستان سعودی دارند و عربستان یکی از سه کشوری بود که رژیم طالبان را در دوره اول به رسمیت می‌شناخت؛ اما در دوره دوم به دلیل نقش آفرینی قطر و به تبع آن قدرت‌گیری ایدئولوژی اخوانی در میان طالبان که به خودی خود منجر به حذف عربستان از بازی و تضعیف ایدئولوژی سلفی مورد حمایت و تبلیغ سعودی ها در میان طالبان می‌شد، بین دو دوست قدیمی فاصله افتاد و عربستان سعودی بیش از سه سال برای بازگشایی سفارتخانه خود در افغانستان پس از تسلط مجدد طالبان صبر کرد.

 

البته در کنار رقابت‌های منطقه‌ای و نفوذ واضح قطری‌های وفادار به ایدئولوژی اخوان المسلمین در صفوف طالبان، از نظر صف بندی‌های داخلی نیز جناح نزدیک به عربستان سعودی در ساختار سیاسی طالبان طی سه سال گذشته نتوانست قدرت خود را تثبیت کند و جریان‌های هوادار ترکیه، قطر و ایران را از دور رقابت‌ها بر سر قدرت خارج سازد.

 

به طور مشخص، شبکه حقانی به صورت سنتی وابسته به عربستان سعودی، امارات متحده عربی و البته قدرت‌های غربی است؛ شبکه‌ای که پیش بینی می‌شد پس از خیانت و فرار اشرف غنی؛ رئیس جمهور دست‌نشانده امریکا، گلوگاه‌های کلیدی قدرت در کابل را تصاحب کند و از این طریق، نقش آفرینی اقتدارگرایانه حلقه قندهار در کانون‌های تصمیم سازی رژیم طالبان را محدود سازد. 

 

با این حال، علیرغم تلاش‌های مذبوحانه مشترک توسط سران شبکه حقانی و فاشیست‌های تحت رهبری اشرف غنی در حکومت جمهوری که بدون شک از امریکا خط می‌گرفتند در نهایت این قندهار بود که قدرت خود را بر کابل تحمیل کرد و اکنون با توجه به ترور مرموز خلیل الرحمان حقانی در مقر وزارت مهاجرین طالبان به نظر می‌رسد که جریان نزدیک به عربستان سعودی در قابت‌های درون سازمانی طالبان به شدت تضعیف شده است.

 

در چنین شرایطی، عربستان سعودی و سایر بازیگران همسو با آن ترجیح می‌دهند که به جای انتظار و نظاره‌گری منفعلانه از دور، مستقیما وارد بازی شوند و با بازگشایی سفارتخانه‌ها و بازگرداندن دیپلمات‌های شان به کابل، هم برای تامین و تضمین منافع مشروع و نامشروع خود در بازی‌های ژئوپلیتیک جاری در افغانستان نقش ایفا کنند و هم از طریق ایجاد موازنه سیاسی به مهره‌های وفادار به خود در درون ساختار سیاسی از جمله شبکه تضعیف شده حقانی برای احیای مجدد و بازیابی توان از دست رفته خود در تقابل دشوار و نفس‌گیر با اقتدارگرایان مستقر در قندهار کمک برسانند.

 

در چنین شرایطی و با توجه به بازگشت عربستان سعودی به بازی‌های ژئوپولیتیک جاری در افغانستان، زنگ خطر برای اخوانی‌های قطر و ترکیه و همچنین جمهوری اسلامی ایران به صدا درآمده است و انتظار می‌رود که با ورود این بازیگر قدرتمند منطقه‌ای که روابط پیچیده و تنگاتنگی با سازمان‌های تروریستی و جریان‌های وهابی دارد، رقابت‌های منطقه‌ای در افغانستان وارد فضای جدیدی شود؛ فضایی که البته با توجه به درگیری‌های داخلی طالبان و نیز سابقه تضاد منافع و تقابل‌های نیابتی بازیگران خارجی در افغانستان انتظار نمی‌رود که به نفع مردم و در راستای بهبود اوضاع سیاسی، اقتصادی و امنیتی کشور باشد.

 

نکته مهم دیگر این است که بازگشایی سفارت عربستان سعودی در کابل ممکن است سرآغازی برای گشایش سریالی سفارتخانه‌های خارجی کشورهای متحد عربستان در منطقه و چه بسا گامی اولیه در مسیر تسهیل روند عادی‌سازی روابط میان طالبان و قدرت‌های غربی باشد؛ زیرا همانگونه که در بالا نیز اشاره شد با تمرکز نگران کننده قدرت در قندهار و تضعیف مشهود کابل، حامیان غربی و عربی شبکه حقانی احتمالاً به این نتیجه رسیده اند که برای درهم شکستن قدرت قندهار و منزوی کردن اقتدارگرایان افراطی اطراف ملا هبت الله و احیای شبکه تضعیف شده حقانی، یکی از راه‌ها بالا بردن وزنه کابل در مقابل قندهار از طریق بازگشایی سفارتخانه‌های خارجی و فراهم کردن حمایت‌های سیاسی و استخباراتی برای شبکه حقانی است.

 

عبدالمتین فرهمند - جمهور