توپ در زمین طالبان: ادغام یا انزوا؟

رزا اوتونبایوا؛ رییس دفتر نمایندگی سیاسی سازمان ملل در افغانستان (یوناما)، در نشست اخیر شورای امنیت گفت اکنون زمان آن فرارسیده که طالبان به روشنی نشان دهند که آیا خواهان پیوستن به جامعه جهانی و ایفای نقش مسئولانه در نظام بین‌الملل هستند یا خیر؟

 

او افزود: "این بر عهده رهبران حکومت کنونی است که تصمیم بگیرند افغانستان دوباره به عنوان یک عضو مسئول و سازنده به جامعه بین‌المللی بازگردد یا به مسیر انزوا ادامه دهد. پرسش اصلی این است: آیا آن‌ها آماده برداشتن گام‌های ضروری برای رسیدن به این هدف هستند؟"

 

رییس یوناما هشدار داد که در صورت عدم پیشرفت در تعاملات بین‌المللی و ادامه رویکرد انزواطلبانه، خطرهای جدی متوجه مردم افغانستان خواهد شد.

 

نشست اخیر شورای امنیت سازمان ملل متحد درباره افغانستان و چشم انداز ماموریت یوناما در فضایی متفاوت برگزار شد. در این نشست حتی نزدیک‌ترین کشورها و متحدان طالبان نیز برخلاف گذشته، تعامل بی قید و شرط، بی‌پروا، گسترده و نامحدود با این رژیم را تبلیغ نمی‌کردند و به طور صریح تری نسبت به خطرات تروریزم در حال رشد فرامرزی در افغانستان تحت سیطره طالبان هشدار می‌دادند.

 

در این میان، سخنرانی رزا اوتونبایوا؛ نماینده ویژه سازمان ملل در افغانستان و رئیس دفتر یوناما در کابل به نوعی فصل الخطاب بود. او که پیش از این، متهم به سفیدنمایی طالبان و تلاش برای تطهیر تروریزم شده بود، این بار با زبانی صریح، بی‌ پرده و بی‌پروا نسبت به دورنمای حاکمیت طالبان در افغانستان و کارشیوه تعامل یا انزوای این رژیم در قبال جامعه جهانی و فرایند ادغام مشروط آن به جامعه بین‌المللی سخنرانی کرد.

 

به نظر می‌رسد که خانم اوتونبایوا تلاش کرد به نمایندگی از جامعه جهانی توپ را به زمین طالبان بیاندازد و رهبران این رژیم را در برابر دو انتخاب دشوار قرار دهد: پذیرش انزوا یا ادغام به جامعه بین‌المللی.

 

به عقیده کارشناسان این موضع‌گیری نشان می‌دهد که تلاش‌های مذبوحانه تطهیرگران تروریزم، حامیان رژیم طالبان و مبلغان خارجی این رژیم طی نزدیک به ۴ سال گذشته با شکست روبرو شده و رهبران طالبان به طور شتابناکی در حال بازگشت به نسخه اولیه خود هستند.

 

به عبارت دیگر، امیدهای واهی در زمینه تغییر طالبان، احتمال جامعه پذیری آنها، تعدیل تفکرات تکفیری و رویکردهای افراط گرایانه و تمکین در برابر برخی از مهم‌ترین ارزش‌های انسانی و تمدنی مردم افغانستان و جامعه جهانی، پس از سال‌ها انتظار، تلاش و تبلیغ، در نهایت شکست خورده و اکنون حتی کشورها، سازمان‌ها و چهره‌هایی که برای تبلیغ طالبان و تحمیل این رژیم به مثابه نماینده مشروع مردم افغانستان تلاش می‌کردند، ناامید شده و به این نتیجه رسیده اند که هیچ راه دیگری جز اعمال فشار بر رهبران رادیکال طالبان به منظور انتخاب آنان میان انزوا و ادغام به جامعه بین‌المللی وجود ندارد.

 

مساله دیگری که به این ناامیدی دامن زده و موجب سرخوردگی حامیان و تبلیغ‌گران طالبان و تطهیرگران تروریزم شده، این است که رهبران طالبان هیچگونه انعطافی در برابر درخواست‌ها، انتظارات و مطالبات مردم افغانستان و جامعه جهانی نشان نداده اند؛ بلکه بالعکس هر روز در حال بازگشت به نسخه اولیه و احیای سیاست‌های دوره اول حاکمیت این رژیم هستند. 

 

در چنین شرایطی، بدیهی است که حتی نزدیک‌ترین حامیان و مبلغان طالبان نیز حاضر نیستند برای حمایت از رژیمی هزینه کنند که آماده یا قادر به پذیرش تغییرات نیست و همچنان بر رویکردهای رادیکال، سیاست‌های سرکوبگرانه و گرایش‌های افراطگرایانه پافشاری می‌کند.

 

موضوع دیگر این است که امروز بیش از هر زمان دیگری نسبت به چشم انداز آینده حاکمیت طالبان تردید وجود دارد؛ زیرا رهبران این رژیم درگیر تنش‌های داخلی و جنگ شدید قدرت هستند، مخالفان روز به روز نیرومندتر می‌شوند و خطر جنگ داخلی بر امنیت افغانستان سایه افکنده؛ چیزی که بدون شک در صورت وقوع، پیامدهای ملی و منطقه‌ای آن بسیار گسترده و فاجعه بار خواهد بود.

 

بنابراین، جامعه جهانی و سازمان‌های بین‌المللی برای جلوگیری از وقوع فاجعه و تشدید بحران، راهی جز اعمال فشار بر طالبان به عنوان حاکمان واقعی افغانستان ندارند. آنها امیدوار اند که فشارهای مورد اشاره، رهبران طالبان را پاسخگو قرار دهد و آنان را به اتخاذ تصامیم دشوار و تاریخی برای تغییر وضعیت و ارائه راهکاری برای آینده افغانستان وادار کند.

 

با این همه اما علیرغم فضای متفاوت نشست اخیر شورای امنیت سازمان ملل متحد در مورد افغانستان هنوز نسبت به عملگرایی جامعه جهانی در قبال رژیم طالبان و تحت فشار قرار دادن مستمر رهبران این رژیم، تردیدهای جدی وجود دارد.

 

به بیان واضح‌تر با وجود گزینه‌هایی که نماینده ویژه سازمان ملل در امور افغانستان در برابر رهبران طالبان قرار داد، هیچ اطمینانی وجود ندارد که این سازمان و قدرت‌های مسلط بر آن، مصمم به اعمال فشارهای واقعی و برداشتن گام‌های عملی در جهت تغییر وضعیت در افغانستان، جلوگیری از تشدید بحران و به عنوان یک گزینه بعید، آمادگی برای افغانستان پساطالبان باشند. 

 

محمدرضا امینی - جمهور